نام فارسی: پایکا
نام انگلیسی: Afghan (Rufescent) Pika
نام علمی: Ochotona rufescens
خانواده: پایکاها (Ochotonidae)
جمعیت: نامعلوم
پراکنش: در آسیای میانه و ایران در استان هایی مانند خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، اصفهان، کردستان، تهران و سمنان پراکنده است.
زیستگاه: پایکاها در مناطق کوهستانی، مناطق صخره ای شیب دار و خاک های خشک زندگی می کنند.
اندازه: طول بدن ۱۵۰ تا ۱۸۰ میلی متر، طول پا ۲۹ تا ۳۴ میلی متر و وزن آن ۵۰۰ گرم است
ریخت شناسی: شباهت ظاهری بسیار زیادی به موش های بزرگ دارد. دم ندارد و اندازه ی دست ها و پاهایش تقریباً یکی است. رنگ بدنش متناسب با محیط زندگی، از خاکستری تیره تا قرمز روشن، تغییر می کند.
رژیم غذایی: پایکاها بیشتر از برگ و شاخه ی گیاهان تغذیه می کنند.
زادآوری: پایکای ماده چندبار در سال بچه می زاید.
وضع حفاظتی: این گونه در ایران جمعیت زیادی دارد
پایکا از جوندگان کوچک جثه ی ایران است که بیشتر در مناطق کوهستانی و صخره ای زندگی می کند. این پستاندار کوچک تونل های محل زندگی خود را در خاک های خشک حفر می کند. پایکاها به جمع آوری علوفه و خشک کردن آنها بسیار علاقه دارند.
انواع پایکا
در دنیا براساس محیط زندگی، دو گروه پایکا وجود دارد، برخی از آنها در مناطق کوهستانی و صخره ای، و گروه دیگر در مرغزارها و استپ ها زندگی می کنند. پایکاهای کوهستان زی از شکاف سنگ ها و صخره ها به جای لانه استفاده می کنند اما گروه دوم، برای خود لانه حفر می کنند. پایکاهایی که در ایران زندگی می کنند و پایکای افغانی نامیده می شوند جزو پایکاهای کوهستان زی هستند. آنها در تپه ماهورها تا ارتفاعات بالاتر از ۳ هزار متر پراکنده اند.
جانوران اجتماعی
پایکاها اغلب به صورت دسته جمعی، ولی با فاصله ی نسبتاً زیاد از هم، زندگی می کنند. آنها دو نوع زندگی اجتماعی دارند. پایکاهای مناطق کوهستانی، گروه های کوچک خانوادگی تکسل می دهند و وظایف روزانه، مانند دیده بانی و جمع آوری غذا را بین خود تقسیم می کنند. اما پایکاهای مناطق خشک تر و استپی، گروه های بزرگی را تشکیل می دهند و نظام زندگی اجتماعی آنها پیشرفته تر است.

کوچولوهای تنبل!
برخی از انواع پایکاها در مناطق کوهستانی در زیر سنگ ها و صخره ها لانه می سازند. آنها بسیار تنبلند و در طول روز فعالیت زیادی ندارند. بیشترین فعالیت آنها در طول تابستان است که به دنبال جمع آوری علوفه اند. آنها در اطراف لانه علوفه ی زیادی جمع آوری می کنند که ارتفاع آن گاه به نیم متر می رسد. این کار همراه با سر و صدای زیادی انجام می گیرد. پایکاها این علوفه ها را خشک و در لانه ی خود ذخیره می کنند و با آنها برای خود جای خواب و محل ذخیره کردن غذا می سازند. به این سبب، دزدیدن غذا و گرفتن محل خواب یکدیگر، در میان پایکاها مسئله عجیبی نیست!
حمام آفتاب
پایکاها هم در روز و هم در شب از لانه خارج می شوند و فعالیت می کنند. بیشتر آنها را می توان در طول روز نزدیک لانه هایشان، در حال استراحت در زیر آفتاب دید. این موجودات چندان ترسو و فراری نیستند و به راحتی می توان به آنها نزدیک شد. پایکاها در هنگام فرار نمی توانند به سرعت بدوند و تنها پرش های کوتاهی دارند.
جونده ی پر زاد و ولد!
پایکا حیوانی پر زاد و ولد است. پایکای ماده می تواند در سال تا ۵ بار زایمان کند و در هر زایمان، تا ۱۱ نوزاد به دنیا بیاورد. دوره ی بارداری پایکای افغانی، که در ایران زندگی می کند، مشخص نیست و مطالعه ای در مورد آن صورت نگرفته است اما دوره ی بارداری انواع دیگر پایکا به طور معمول ۳۰ روز است و پایکای مادر تا ۳۰ روز به فرزندان خود شیر می دهد.
خرگوش سوت زن
در زبان انگلیسی به پایکا، خرگوش سوت زن می گویند. این نام به دلیل صداهای سوت مانندی که پایکاها برای برقراری ارتباط با هم از حنجره ی خود خارج می کنند، به آنها داده شده است. پایکای افغانی، برخلاف پایکاهای دیگر، حنجره ی توسعه یافته ای ندارد و نمی تواند صداهای گوناگون تولید کند. البته این بدان معنا نیست که این نوع پایکا قدرت تولید صدا ندارد. پایکاها از ترشح مواد شیمیایی بدن خود برای برقراری ارتباط با همنوعان خود استفاده می کنند.